Kumaş Yapımı ve Yapımında Kullanılan Makinelerin Çalışması

Kumaş Yapımı ve Yapımında Kullanılan Makinelerin Çalışması

Kumaş;

Kumaş, çuval, kilim gibi hemen hemen bütün dokumalar, ipliklerin (bükülmüş lifler) ilmeklenmesi ya da ağ gibi örülmesiyle yapılır. İplikler doğal kaynaklı (örneğin yün ya da pamuk) ya da naylon ve terylen gibi sentetik olabilir. Ayrıca, terylen-pamuk karışımı gömlek ve bluzlarda sıkça görüldüğü gibi doğal ve yapay iplikler birlikte de dokunabilir.

Liflerden Kumaşa;

İplik birçok kısa lifin eğirme denilen bir işlemle bir arada bükülmesiyle oluşur. Dokuma işlemi sırasında, dokuma tezgâhı adı verilen bir araçta iki ya da daha fazla iplik bir arada dokunulduğunda belli uzunlukta bir kumaş ortaya çıkar tek ve kesintisiz bir iplik kumaş haline getirildiğinde bu işleme özgü denir. Saniyede örme işlemi de makinelerde yapılır.

Dantel yapmak için iplikler birbirine geçirilir ve bükülür. Keçe yapımı ise farklıdır. Çünkü bunda örme ya da dokuma işlemleri uygulanmaz. Keçe yapmak için sıcak nemli yün başka cins iplikle dövülür. “kesme kadife”ye yumuşaklığı veren, uçları kesilmiş iplik ucu tutamlarıdır. Öte yandan “bukle kadife” dokuma kumaş olmasına karşın kesilmez, yumuşaklığını yün, pamuk ve sentetik liflerin uzun bırakılmış ilmeklerinden alır. Liflerin hazırlanması bir dizi işlemi içerir. Pamuk elde etmek için şu işlemler uygulanır. Çırçır makinesinde lifleri çekirdeklerden fırçalayarak ayırmak; lifleri döverek açmak; merdane veya perdah silindirinden geçirerek yassıltmak ve döverek tüylü bir kitle haline getirmek. Bu işlemlerin tümü artık makinelerle yapılmaktadır.

Pamuk lifleri daha sonra bir tarama makinesiyle düzeltilir ve aynı makinede gevşek bir ip haline getirilir. Yüksek kaliteli iplik yapımında sadece uzun lifler kullanılır. Bunun için bir dizi iğne ile tutturulmuş lifler bir makinede birleştirilir. Bu lif yumakları daha sonra bir dizi lastik merdaneden çekilir. Her merdane çifti bir öncekinden daha hızla döndüğü için lifler uzar ve yarı bükülmüş iplik meydana gelir. Ardından bu ipliği eğirme işlemine geçilir. Yünün kir ve yağdan arındırılması için deterjanla yıkanması gerekir. İnce kamgarn iplik elde etmek için yalnızca bir tarama işlemiyle ayrılan daha uzun lifler kullanılır. Emdirme, keten liflerinin yumuşatılmak için suda çürütüldüğü işlemin adıdır. İpek ise ipek böceğinin kozasından çıkar ve kozanın liflerini bir arada tutan yapışkan maddenin temizlenmesi için sabun ve deterjanla özel bir işlemden geçirilmesi gerekir.

Eğirme ve Dokuma;

Eğirme ve dokumanın çok eski uğraşılar olmasına karşın tekstil sanayi ancak XVIII ve XIX yüzyıllarda gelişmiştir. Dokuma sanayinin gelişmesinde bazı İngiliz mucitleri önemli rol oynamıştır. Bunlar arısında Richard Arkwight’ın 1768’de bulduğu eğirme tezgahı ile ilk kez çözgü olarak kullanılabilecek sağlamlıkta bir pamuk ipliği yada makine ile işleyen dokuma tezgahları için uzun işlik eğirmek mümkün oldu. İki yıl sonra 1779’da James Hargreaves (ölümü 1778) birçok ipliği birden eğirebilen çıkrık makinesinin patentini aldı. Öteki buluşlar arasında Samuel Crompton’un (1753–1827) iplik bükme makinesi ve Edmund Cartwright’ın (1743–1823) motorlu dokuma tezgâhı da bulunmaktadır.

Eğirme işleminde, yarı bükülmüş iplikler. Üzerlerine bobinlerin döndüğü iğlere verilir. Bu araçlar Samuel Crompton’un bulduğu iplik bükme makinesi olarak adlandırılan hareketli bir tezgâha monte edilmiştir. Tezgâh ilk olarak dışarı doğru hareket eder ve teller yoluyla bobinlere düzgün bir biçimde sarılır. Kamgarn ve pamuk, günümüzde, 1828 yılında Amerika Birleşik Devletlerinde John Thorpe tarafından bulunan iplik makinesinde sarılmaktadır.

Keten iliği ise kelebekli iplik makinesinde sarılır. Bu makinenin ters U biçimindeki kelebeği iğe monte edilmiştir. Her iplik bu kelebeğin içinden geçerek bobine sarılır. Kelebek bobinin çevresinde dönerek ipliği büker. Dokumacılıkta iki iplik kullanılır: çözgü ve atkı. Çözgü tezgâha uzunlamasına gerilen ipliğe verilen addır. Çözgüler tezgaha sıkıca gerilir ve sırayla iki yana açılır. Atkılar (yani enlemesine iplikler) ise, bağlı oldukları bir mekik aracılığıyla enlenmesine geçirilir. Ardından çözgü aralığı kapanır ve atkı ipliği dokuma tarağıyla bir önceki atkının arkasına itilir. Atkı iplikleri çözgü arasından çok hızlı bir mekik tarafından dokuma çabuk olur. Kumaş kenarlar, ya ipliği iki kat kalınlaştırarak yada daha sağlam atkı ipliği kullanarak kuvvetlendirilir. Bu yan, kumaş kenarı olarak bilinir.

Kumaş Üzerinde Yapılan Son İşlemler

Kumaş üzerinde yapılan son işlemler arasında ağartma, boyama ve baskı sayılabilir. Hidrojen peroksitli hipoklorit gibi beyazlatıcılar boyadan önce kumaşı ağartmak için kullanılır. Kumaş üzerine yapılan baskı, kağıt baskısına benzer: düz yada silindir biçimindeki baskı kalıpları yada serigrafi (ipek baskı)n baskı yöntemleri kullanabilir.

Kumaşın, özellikle pamuğun parlaklığını artırmak için çeşitli yöntemler vardır. Bunlar arasında kumaşın havını alma ve sodyum hidroksitle merserize yapma sayılabilir. Yün kumaşların çekmemesi için liflerin kimyasal işlemden geçirilmesi gerekir. Bir başka son işlem de kumaşı buruşmaya karşı dayanıklı hale getirmektir. Ancak sentetik kumaşların çoğunun zaten gerekir. Ateşe, suya ve güveye karşı dayanıklı hale getirme işlemleri de yaygın olarak uygulanan son işlemlerdir.